u'uk mejaj cantares de dzitbalche.

miércoles, 10 de junio de 2015



U’UK  MEYAJ YÓOSAL  CANTARES DE DZITBALCHE.

Ti u analtei´ u  k’aayi dzitbalche  yáan  jejeláas  tsikbali’  in  lu'umi'  u  tsikbalil  úuchbéen  mayao’  ku  tsáaaba’  k’aolteex   ti’al  tsikbaltik   tie’  mejen paalal  ichil  u  najil  xook.
Úuche  cheen  ku  muchkubao’  yaa’  máako’ob  yaanal  jump’éel  yax che’  ch’ijano’ob, tankelen paalal, mejen paalal  ti’al  u  yukoo’  tsi’ikbaltaa’ úuchben t’aan ku yaalik le   chijano’ob,  úusútut’aan u  muchkubao’ chumuc  ti’u  kijil  dzitbalche. Biix  kuunk  meyajtik e  analtea’ ichil  u  najil  xook.
E  jejeláas t’aano’oba  k’aabet  meyajtik biix  beetik  yeetel  u la’a  analte’obo yaan  xookil ti’e mejen kambalo'obo ku tso’ole  k’aatchitik  ti’obe  baay tu  náatóo’  beey  xaan  u ts’áaba cha’antbi. Jach k’aabet k’aoltik tulakal  u  xookil       ts’íibo’oba tia’al ka’ k-k’ajóolt k-miatsil, chen ba’le ba’ax jach taj k’aabet xane ka’ anakto’on le ánalte’a’  t’kab.

En el libro de los cantares de Dzitbalche existen diversos relatos de la tierra que según narraban los mayas y nos dan a conocer para narrárselos  a los alumnos en la escuela.
Hace mucho tiempo la gente se reunía bajo una ceiba ancianos, jóvenes, niños para escuchar los relatos que decían los ancianos  y les gusta reunirse en aquel  frondoso árbol que se encontraba en medio del poblado de Dzitbalche. Como trabajar con este material “relatos de mi tierra”, los cantares de Dzitbalche.
Es un material varios relatos que pueden trabajarse dentro de la escuela, tal y como trabajamos con otros textos, como una  lectura de comprensión, hasta la escenificación. Lo importante es conocer estos textos para ir comprendiendo parte de nuestra cultura indígena, y lo esencial, tener el material a la mano.

in k'aabae X-VICTORIA

TSIKBAL YÓOLAL U MEYAJ LE X-KA'ANSAJ VICTORIA

Le x-yáax che'ob jach u yaakuma'ob le úuchben máako'ob tumen yaanale yaan bo'oyi' leten ku múuch'kuba'ob le nojoch máako'ob u tsikbato' le jats'uts t'aano p'áati'ob tumen u miatsilo'ob. Le ba'ax ka waalik ja'a k'a'ana'an  k'aj óoltik ti'al ka'ansik ti'e' tu kuuchil le xooko tumen beyo' ma' tuun tu'ubsal yéetel yaan xaan u kanantal, ku ts'o'okole leken nojochajak mejen paalalo'ob je'el u tsikbatko ti' u la'o' wa ti' u yaalo'ob.

Conversación sobre el trabajo de la maestra victoria


La ceiba es un árbol muy querido por los antepasados, porque da sombra por eso se reunían los adultos a conversar las bonitas leyendas o relatos que les dejaron  y que es parte de su cultura. Es cierto lo que dices que es necesario conocer para enseñarlo en la escuela, porque asi no se va olvidar y también se va cuidar y después cuando crezcan los niños que vamos a enseñar  se lo platicaran a otros o a sus hijos.


IN K'AABAE X-FELIPA


PLATICA DE  LA  MAESTRA VICTORIA  QUE CONTESTA LA  MAESTRA  CANDELARIA
.
EN  LA  MAYORIA DE LAS  HISTORIAS  DEL LIBRO LOS  CANTARES DE  DZITBALCHE, NOS MUESTRA  COMO EXISTEN UNA  MAYOR RELACION DE LOS  ADULTOS, ANCIANOS, JOVENES,  Y  NIÑOS, PARA  SENTARSE  A  PLATICAR  Y  ESCUCHAR LOS  RELATOS, CUENTOS, LEYENDAS, NOS  ESTA  DANDO  A CONOCER  EL  GRAN  RESPETO  QUE  SE  LE TIENEN  A LOS  ANCIANOS.
ESTO, ES  TODO  LO  CONTRARIO  EN LA EPOCA ACTUAL, LOS  NIÑOS  EN  VEZ  DE  ESCUCHAR CUENTOS  Y  RELATOS SE  PREOCUPAN  JUGAR SOLOS CON SU  TABLET,, LAS  MAQUINITAS, CELULAR ETC..

U  NUUK  T'AAN X- CANDELARIA  TI  VICTORIA.

UUCH  CACHE JACH  KU CHINPOLTAA  U  T'SIIKBAL  LE  NUKUCH MACOOBO, TANKELENT'SIIL PAALAL, MEJEN PAALAL JACH KU  MUUCHTALOOB YUBOOB U  TSIIKBALI  BIX  U  KUXTALI K'CHIBALI MAYAOOB.
BELAE  LE  PAALALOOBÓ  JACH  YABU  BAXLOOB  YEETEL U  TABLET , U  CELULAR MA  TU CHANUKTICOOB  UUCH  BEN  T'SIIKBALOOB.

                  TSO'OK  T'AAN KEN YAALE X-VICTORIA.

K'AABET ALIKE' LE T'AANO'O  YAAN  TI'E  ANALTEA'  BIX  KUXLAKILE  ÚUCHE'BEN MÁAKO'OBO TE'ELA KU  TS'IIKBATAÁ TUMEN  ÚUCHBEM MÁAKO' KÁACHE JACH  KU  CHA'AXIKINTA'A,  LETEN YAAN  MÁAKO'OBE KU TS'IIKBATKO' KA  ANCHA'  U  BETAAL  LE ANALTEA' ,  TI'E  K'IINO'OBA KU  PAAJTA'  CHA'XIKINTIK BIX  KUXLAKILE MÁAKO'O  ÚUCHO'  JELÁAN  BIX  U  KUXTALE MÁAKO'O  TI'E  K'IINA'

CABE MENCIONAR QUE LOS RELATOS QUE HAY EN ESTE LIBRO SON ACONTECIMIENTOS EN ELLOS SE NARRAN: SUCESOS VIVIDOS  POR LOS ANTEPASADOS, Y EN ESA ÉPOCA ERAN ESCUCHADAS CON ATENCION DEL CUAL ALGUNAS PERSONAS LOGRARON RESCATAR ESTAS NARRACIONES QUE HOY EN DIA SE PUEDEN PRESENTAR A TRAVES DE ESTE LIBRO, SON INTERESANTES LOS HECHOS Y LA VIDA DE LOS ANTEPASADOS, LA MANERA QUE ELLOS VIVIERON ES DIFERENTE A LO QUE LO ACTUAL.


0 comentarios:

Publicar un comentario