KAN JATS MEYAJ BIX KEEN TUUKULTIK YÓOLAL U BAAK' PAACHIL U MIATSIL

BIX IN TUUKULTIK YÓOLAL U BAAK’ PAACHIL U MIATSIL JUNTÚUL XOOK NAAL PAAL JE’EX BIX MÁASEWAL T’AAN, BIX U YILIKO’OB YÓOK’OL KAB.

K’aabet  k’aj óoltik u miatsil juntúul xook paal ti’al beyo’ je’el u páajtal múuch’ kaanba, tumen je’el bix to’one kach miatsilo’ob jela’an  u yilko’ob yóok’ol kab. U tuukulo, u t’aano, u cha’anilo, bix u je’elkuba’ob  tu kaano ti’ u ch’i’ibalo’ ma’ bey je’ex belae’.

Kache’ le ko’olelo’obo ku ts’aayko chuuyil u nook’o’, le huipil kialalo’ob yéetel u píiki u xanabo’e’ jun xéet’ k’éewel yéetel suum le ka maan u k’iini kaaj u beetal jejeláas xana’ob. Le wiinko’ob tu laakal u nook’ manta sak yéetel ku k’aaxko jun xeet’ nook’ taanil, u xana’obe ku beetal yéetel k’éewel beyxan suum, chen ba’ale belae ku yaala xana’ab k’éewel.

Wa ilike belae’ yaan maaxe keen u yil juntúul ko’ole yéetel u chuuyil u nook’( le hipilo )ku p’aasta, wa ku ya’ala k’aas le nook’o’, ku ts’o’ole ku yikuba polok. Leten keen tuuklike to’one ka’ansaj maasewal paala leten k’aabet yaakunsik ma’ tuun cha’e ka peech’ek ch’i’ibal le beetik taanile yaan k’aj óoltik tu laakal le tsikbal kaajal ti’al beyo’ je’el u páajtal ketlan kaanbal ti’e’ kaaj tu’ux ka’ansaj beyxan beyo’ yaan beetik le ma’ax ku p’aastik u la’ ch’i’ibalo ma’ beetik ti’al beyo’ yaan ma’lo’obkinsik le ka’ansaj xooko.

Tu laakal le ba’ax  ojel je’el bix u t’aano, u je’elkuba’ob, u cha’anilo’ob u tuukulo le ch’i’ibalo’obo k’aabet kaansik ti’o ti’al ma’ u tu’ubsal.

Lela’ junp’éel cha’anil in kaajal u k’aaba:     u yóok’otil  pool k’eek’een.

Tu laakal ja’abil ku beetal u cha’anil pool k’eek’een. Lela’ káaj u beetal yóolal le ko’olebil CONCEPCIONA; leten tu múuch’uba’ob ichil láak’ tsilo’ob kaajano tu bak’anpaach le múuch kuxtalo ka káaj u beetal u cha’anil. Keen ts’o’okok noj k’iine, le u k’iini le tuumben ja’o’ ti’ keen beetak bolon u p’éel payal chi’ tu ts’o’ok k’iine ti’  keen óok’ostak le poolo’; chen ba’ale le ka káajo taanile tu kaaxto ka’atúul  láak’tsilo’ob ti’al u k’uubko’ob jujuntúuli juntúul k’eek’een kuxa’an le tuun keen óok’osbil, le yaax k’iino yaan u bisal ti’e bejo yéetel páax taak tu najil le ko’olebilo’ob ti’ keen maanko taanili’ u k’uubo’ob yéetel ku yóok’ostal le poolo ku ts’o’ole ku bisa tu’ux keen kiinsak leken keen k’uchko’ob ti’e’ najo’ yaan u báaxalo  koonol le k’eek’een kuxan tu biso’ob le keen je’k’aatak le joonal ku puulu ja’ k’aaj tu yóok’olo’ob le máako’ob ti’a’no’ob tu paach le poolo’ beyxan ku t’ooxoti’ob u ch’ujuk ja’. Tu la’ k’iine ku kiinsaj le k’eek’een bisabo’ ku ts’o’ole ku koonol ma’ kooji’ u bak’el ti’ tu laakal le láak’tsilo’ob chen ba’ale ku ts’áabati’ob yéetel u tsaatsel, u yoot’el tu laakal bey keen t’ooxo’okti’ob, le ma’ax tu ts’aaj le k’eek’een kuxano ku ts’aabati u pool leken ookanchajak k’iine ku ka óok’ostal pool chen ba’ale leuti’ob ku ya’aliko’ob u baakel le k’eek’een keen óok’ostak beyo’ ku bisko’ob tu la’ najil tu’ux keen k’uchuk u la’ ja’abile le’uti’ob keen u k’uubo’ob le k’eek’een kuxano, bey u ts’ookol u cha’anil.

Ba’ax ku bisik le pooli k’eek’eeno.

Ku ts’áaba u pool le k’eek’eeno ti’ junp’éel mayak che ti’ le ba’axa yaan u k’aaxal wak p’éel nook’ ti’al u maachko’ob le x- ch’upalalo’ob, ku ts’o’ole ku bak’anpaachtaal yéetel chamal, ja’ k’aaj, u ch’ujkil ja’ beyxan ku ts’áabal jejeláas xexet’al u boonil ju’un. Le ma’ax keen u yóok’oste le poolo juntúul wiinik keen u kuuche leti’e yaan u je’elkuba yéetel u nok’ sak, yaan xaan u k’aaxik junp’éel xeet’ nook’ taanil, u xanabe’ u k’aaba xana’ab k’éewel. Ku kaaxtal xaane wak túul x-ch’upalalo’ob leuti’ob yaan u ts’áayko’ob u huipil je’el bix kiala, chen ba’ale belae’ u chuuyil u nook’o’ jats’utso’ yéetel kóochil  u boonil u xana’abo’ob kach úuchil ku beetal yéetel k’éewel ku ts’o’ole ku k’aaxal yéetel suun. Belae’ jejeláas u xanabo’ob.

Le cha’anila úuchben chen ba’ale ma’ jach tu bino’ob máak u cha’ante yaan xaan ma’ax ma’ u k’aj óoli leten k’aabet ts’íibtik  ti’al u xooko u la’ ka’ansajo beyo’ ma’ tuun tu’ubsal.

In k’aabae x-FELIPA


Xka'ansaj Felipa bey  in tukultik xaan, k’aabet  k’ajóoltik u miatsil le mejen xooknalo'obo ti’al beyo’ u páajtal ka'ansikob, tumen je’ bix úuche' le k-ch'iibalo'obo  jela’an  u yilko’ob yóok’ol kab, u tuukulo'ob, u t’aano'ob, u cha’anilo'ob, u nook'ob , bejla'e, tu lakal lelo' táan u tu'ubsal ti' le kaajo'obo, leten to'one  k'aabet kaxantik ma' u  tu'ubsal,  k'aabet ka'ansik ti' le mejen paalal  ku bino'ob te tu najil xooko, jach  k'aabet u  k'aóoltiko'ob ti'al u yiko'ob seen jatsu'ts' yéetel  ka' u chimpolto'ob tu  laakal baax ku beetko'ob ka'ach le úuchen ch'iibalo'obo. 

Xka'ansaj Elia