ka' jaats xook. sonia

KA’  JAATS   XOOK

“ U KUXTAL  MUUCH  KAAJ  YÉETEL  ULA’A  MEJEN  KAAJO’O “

Le  ka’ jaats  xooka  ku t’aan  yo’olaj  ti’  wey  tu lú’umi  mexicoe  yaan  jejeláas  t’aano  ku beeta’a, le beetiké  k’aabet  ka’ansik  ti’  e  mejen paalalo’obo ka’  u chinjo’to’o  u  miatsil ka’  paajchak  u t’aanko’ob, u  ts’íibko’ob , yéetel u xokiko’ob  yo’olaj  u paajtal  u ye’siko’ob  ti’u  yalo’ob, beyó, leti’o’obe  ma’  tu su’laktalo’ob tumen  ku t’aanko’ob, yéetel  ma’ teen  u p’aato’ob  ka’  paliatsiltako’ob.

Je’el  jump’éel  úuchben  t’aan  ku paajtal a ka’ansikti’  mejen paalal  yo’olaj  u t’aaankoob  le maaya t’aana..

“ U  CHABILO’OB  ( OSOS  ) NUNKINI.  “

                                        Ku  tsiikbata’a  tin  kajale  uch  biné  ma’ tu  jeelkuba’o’ob  je’el   bixe  chab,  chen  ku  bonkubao’ob  yéetel  ku jekubao’ob  de ko’leli,

Ba’le  k’uuche  máako’ob ku  waransit’o’obo  ( cirqueros ) , yáan  tune máako’obo  bino’ob  u cha’anto’ob  baáx  ku  seen  beetiko’ob, ti’ tuné jo’ok  jach  yaaxé  jump’éel  máak  u  jeelmuba  de chabi, ku ya’la’le jach jats’uuts  tu yijo’ob  ba’ax  ku beetik  le máako  u jeelmuba  bixe chabo’, ka  luk’o’ob  le  waransit’o’obo  le máako’ob  ti’e  nunk’inia  ka’  joop’  u  chuyiko’ob  u nook’i  le  chabo’.

Beyxan  ku ya’la’a   uch  bine yáan  jun  muuch máako’ob  tu chan lu’umi   yuum  Roman  yéetel  box miis  ma’  tu biskubao’ob  bin, ku loxo’o,  ku chinkuba’o’ob  yéetel  tunich,  jeel  tune tulaka le máako’obo   tu’  lú’umi  le  box miiso jo’p’oo  u  jeekubao’ob  bixe  chabo’ , beyó  ma’ tu k’ajotalo’ob  maaxo’ob  wa  tu ch’iino’ob,  ka’  tu yijo’ob  le máako’obo  tu’  lu’mi  yuum  Roman, ka’  jo’op’  u  jeelkuba’o’ob  xaan  beyó.

Beela’e  ku muuchtalo’ob  ya’abe  máako’bo,  ku jo’olo’ob  o’k’oot  ich  kaaj, ma’  tu yaanta  u ba’tei, jats’uuts  u beeta’a, Beela’e  o’ok  u suukta  ka’  u jelubao’ob  de chabi  tulaka le máako’ob nunk’ini’i.

In  k’aaba’e x- Sonia M.Medina Cuevas.

U  t’sook t’aan

Ka ts’ooki xookit le ts’ibo’oba tin tukulte k’aabet muk’kinsik tulaka le jejelas ta’ano’obo yaan ichil yok’ol kaá, tulaka le jejelas t’aano  k’aabet u chimpolta’á tumen je bix le castlan t’aano’obo beyxan u lak’o’obo , lebeetike  ka’abet u p’aata, tumen tu bin u sa’táa jujump’iti. Tóon aj-kansajo’ne yaan ka’ansik ti’e mejen palalo’obo ka u k’ano’ob u yabilto’ob  le miatsil.

 Le mejen palalo’obo K’aabet u  kaanko’ob u  la’a t’aano’ob  beyó jeel lu paajtal u kuxtal máalo’obb ichil jump’éel kaaj tu’ux ku t’aana jejelas t’aano’ob.

Belae le máako’obo  ku t’aaniko’ob  kastlan t’aan,belae jach jump’iit máko’ob ku t’aako’ob jejelas t’aano’ob.

Jach k’aabet beetik ba’lo’ob  tu’ux ken kanse jeel bix u pajta u betiko’ob ti’al ma’ u tuubsiko’ob le jejelas t’aano’obo. Tumen leela jump’éel siíbal o’oku beetato’on tumen yo’olaj  chiíbal má k’aabet u tu’ubsaaali.

x- sonia maria medina cuevas.